PRZEPISY PRAWNE
Podstawą wszelkich dotychczas obowiązujących przepisów, regulujących sytuację prawną gospodarki rybackiej w Polsce, jest uchwalona 7 marca 1932 roku przez Sejm ustawa o rybołówstwie. Zawierała ona znamiona istotnego postępu w dziedzinie rybactwa, chociażby przez zawarowanie daleko idących praw ingerowania czynników państwowych w rybacką gospodarkę na obiektach prywatnych. Największe znaczenie wśród wielu przepisów ustawy miały: podział wód śródlądowych na wody otwarte i zamknięte; uregulowanie stosunków własnościowych na wodach otwartych; zorganizowanie prawidłowej ochrony ryb i raków; podział wód na obwody rybackie i ustalenie zasad wykonywania na nich gospodarki rybackiej.
Wszelkie przepisy zawarte w ustawie dotyczą tylko i wyłącznie wód otwartych i z tego chociażby względu umiejętność zakwalifikowania wód do tej kategorii jest niezbędna dla wędkarzy.
Aby nie wdawać się w opis wód otwartych, których jest wielka rozmaitość, ustawodawcy dokładnie określili i sprecyzowali, jakim warunkom muszą odpowiadać wody zamknięte, wszystkie pozostałe zaś drogą negacji uznane być muszą za wody otwarte.
I tak, w myśl ustawy, do wód zamkniętych zostały zaliczone:
— „Wszystkie sztuczne stawy służące tylko i wyłącznie do hodowli i przechowywania ryb”. Zatem wszystkie zbiorniki sztuczne (wykonane przez człowieka lub przy jego udziale), w których hodowla ryb nie jest głównym celem lecz tylko dodatkowym, nie mogą być włączone do grupy wód zamkniętych. Stąd też np. wszystkie stawy młyńskie, w których hodowana jest ryba, lecz głównym celem jest gromadzenie wody, zawsze należą do wód otwartych.
— „Wszystkie sztuczne odgałęzienia naturalnego łożyska wody, dopóki służą wyłącznie do hodowli ryb i są stale zamknięte dla przepływu ryb”. Dalsze zarządzenia wykonawcze ustaliły, że wody te muszą być zamknięte stałymi budowlami lub kratą, w której odstęp pręta od pręta nie może być większy niż 2 cm. Z powyższego przepisu wynika więc, że wszelkie rowy, przekopy, kanały, młynówki itp. (choćby nawet znajdowały się w nich ryby), o ile służą celom melioracyjnym, komunikacyjnym czy przemysłowym, muszą być uznane za wody otwarte.
— „Wszystkie stawy naturalne i jeziora, nie posiadające stałego lub okresowo powtarzającego się połączenia z innymi, naturalnymi łożyskami wody, przydatnego dla przepływu ryb, jeżeli każdy z tych zbiorników leży całkowicie w granicach jednej posiadłości gruntowej”. Tak więc zbiornik hydrologicznie zamknięty leżący na gruncie już tylko dwóch właścicieli, lub wydzierżawiony kilku użytkownikom, nie może być traktowany jako woda zamknięta. Oczywiście nie wszystkie zbiorniki hydrologicznie zamknięte należące do jednego właściciela muszą uznane być za wodę zamkniętą. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej bowiem prawie wszystkie jeziora leżące na gruntach państwowych (a więc mające tylko jednego właściciela) zaliczone są do wód otwartych. Wyjątek stanowią niewielkie zresztą zbiorniki, będące w gestii prywatnej.
Tak więc istnieją trzy tylko kategorie wód zamkniętych — wszystkie pozostałe wody są otwartymi i do nich stosują się dalsze przepisy ustawy. O zakwalifikowaniu wody do jednej z wyżej omówionych kategorii decydują administracyjne władze terenowe — prezydia wojewódzkich rad narodowych.
Wody otwarte ustawodawcy nakazali podzielić na tzw. obwody rybackie, czyli jednostki gospodarcze, stanowiące integralną całość zarówno pod względem przyrodniczym, jak też gospodarczym. Obwód rybacki może być poddany dzierżawie tylko w całości, jednej osobie fizycznej lub prawnej, na okres co najmniej 10 lat. W praktyce więc, gdy dwa lub więcej jezior łączy rzeka lub kanał, jest to zwykle jeden obwód rybacki, dzierżawiony przez jednego użytkownika. Nie wolno w takiej sytuacji wydzierżawić jezior np. państwowemu gospodarstwu rybackiemu, a łączących je rzek Polskiemu Związkowi Wędkarskiemu, gdyż przy rozbieżności celów i metod gospodarowania mogłoby to ujemnie oddziaływać na całą ichtiofaunę obwodu.
Największą jednakże zasługą ustawy było wprowadzenie jednolitych i obowiązujących na terenie całego kraju zasad ochrony ryb i raków. Wśród wielu przepisów i zarządzeń wykonawczych dotyczących tego zagadnienia istotną rolę spełniło wyznaczenie wymiarów i czasów ochronnych dla ryb najbardziej wartościowych pod względem gospodarczym i przyrodniczym. Przepisy te obowiązują nadal. Oczywiście postępy biologii i metod hodowli ryb zmuszały niejednokrotnie do weryfikacji wymiarów i czasów ochronnych. Zasady ochrony zapewniały wprawdzie rybom możliwość odbycia przynajmniej raz w ciągu życia rozrodu, czyli gwarantowały utrzymanie popieranych gatunków, nie zabezpieczały jednak gospodarce rybackiej odpowiednio wysokich wskaźników ekonomicznych, a na wodach wędkarskich wyławianie niewyrośniętych osobników mijało się po prostu z zasadniczym — sportowym — celem połowu. Te między innymi przesłanki spowodowały, że wielu użytkowników rybackich wprowadziło na swoich wodach własne przepisy, wymiary i czasy ochronne dostosowane do potrzeb własnej gospodarki.
Komplikuje to sytuację przeciętnego wędkarza, który musi poznać i zapamiętać wiele bardzo różnych i często kontrowersyjnych przepisów „naszpikowanych” liczbami i terminami. Niezbędne minimum stanowią cztery zestawy przepisów:
— dotychczas aktualne i obowiązujące wędkarzy przepisy ustawy o rybołówstwie — obowiązujące na wodach otwartych na terenie całego kraju;
— przepisy obowiązujące wędkarzy na wodach Polskiego Związku Wędkarskiego — zawarte w Regulaminie Sportowego Połowu Ryb i Raków PZW;
— przepisy obowiązujące na udostępnionych do wędkowania wodach państwowych gospodarstw rybackich;
— przepisy regulujące sportowy połów ryb na wodach rybackich spółdzielni pracy.
Pominięto tu przepisy innych — o mniejszej randze — użytkowników wód, jak np. Administrację Lasów Państwowych, państwowe gospodarstwa rolne, Urząd Morski, kółka rolnicze, osoby prywatne itp., które wędkarski połów ryb regulują jeszcze innymi zasadami.
W województwie olsztyńskim prawie wszystkie wody dzierżawione są przez państwowe gospodarstwa rybackie oraz Polski Związek Wędkarski. Spółdzielczość rybacka gospodaruje jedynie na Zalewie Wiślanym. Wymiary ochronne według ustawy z 1932 roku oraz obowiązujące na wodach Polskiego Związku Wędkarskiego i państwowych gospodarstw rybackich zestawiono w tabeli.
